21 stycznia 2019

Rozważania o schizofrenii

Pisząc ten artykuł myślałam o tym jak wiele mówi się i pisze obecnie na temat zdrowia psychicznego, różnorodnych problemów, których możemy doświadczyć w sferze psychicznej. Cieszy mnie fakt, że coraz więcej jest dostępnych, rzetelnych i pomocnych publikacji, blogów i materiałów z których mogą skorzystać zarówno osoby cierpiące jak i ich bliscy. Zwiększa się również ilość miejsc w których można uzyskać konkretne wsparcie (np. Centra Zdrowia Psychicznego). Istnieją również Stowarzyszenia, Fundacje i Kluby zrzeszające osoby, które doświadczyły kryzysu psychicznego oraz tych wszystkich, którzy mają serce i chęci aby działać na rzecz zapobiegania stygmatyzacji oraz dezinformacji w obszarze kryzysu psychicznego. Przychodzi na myśl, że świat jest być może nieco bardziej przyjaznym miejscem dla osób chorych psychicznie. Jednakże wydaje się wciąż aktualne i potrzebne zwiększanie informacji na temat zdrowia i choroby w obszarze myśli, emocji i zachowań. Ważna jest również Twoja postawa wobec problemu choroby psychicznej oraz osób które się z nią zmagają. Twoje zachowanie i słowa również kształtują rzeczywistość.

Schizofrenia jest chorobą, która wpływa na sposób odbierania świata, siebie oraz związków między sobą a otoczeniem. Objawy mogą być różnorodne, jednak wyodrębniono pewne charakterystyczne zmiany w obrębie poszczególnych funkcji psychicznych. Jednymi z opisywanych objawów są różnego rodzaju doznania zmysłowe, czyli halucynacje (np. słuchowe, wzrokowe, dotykowe), które nie mają swojego źródła w rzeczywistości. Objawy choroby dotykają także często treści myślenia - pojawiają się wówczas pod postacią przekonań i sądów o fałszywej treści, często trudnych do zmiany. Mówimy wtedy o urojeniach. Niekiedy towarzyszy im odczucie niepokoju, lęku i napięcia emocjonalnego. Zaburzenia myślenia mogą odnosić się do sposobu wypowiedzi oraz zdolności adekwatnego i zrozumiałego porozumiewania się. Choroba dotyka także sfery uczuć, co może przejawiać się w postaci osłabienia reakcji emocjonalnych bądź ich niedostosowania do kontekstu sytuacyjnego. Doświadczane przeżycia chorobowe mogą przejawiać się także poprzez zmianę zachowania (mimiki, gestów), a także utratę zdolności do przeżywania przyjemności. Niejednokrotnie opisane objawy powodują wycofanie, zamykanie się osoby w jej wewnętrznym świecie przeżyć oraz ograniczenie kontaktów społecznych.

Przyczyny schizofrenii nie są do końca rozpoznane. Wskazuje się na wpływ wielu czynników biologicznych, uwarunkowania psychospołeczne, a także wrażliwość na zranienie oraz stres. Obecnie dzięki leczeniu farmakologicznemu oraz oddziaływaniom terapeutycznym i środowiskowym istnieje możliwość zmniejszenia uciążliwości i ustąpienia objawów oraz poprawy komfortu życia. Doświadczenie kryzysu psychicznego nie zawsze pozbawia szansy i nadziei na satysfakcjonujące życie zawodowe i rodzinne. Osoby po doświadczeniu kryzysu psychicznego angażują się we wsparcie i pomoc innym potrzebującym w roli asystentów zdrowienia. Ich doświadczenie okazuje się istotnym i bezcennym wkładem w działania pomocowe współczesnej psychiatrii, o czym można poczytać tutaj  


Warto przytoczyć 10 tez utworzonych przez Program „Schizofrenia – otwórzcie drzwi” :

1. Schizofrenia jest chorobą (powoduje cierpienie, wymaga kompleksowego leczenia, jest wydarzeniem losowym – może dotknąć każdego), 
2. Schizofrenia jest zaburzeniem wielowymiarowym (dotyka wielu sfer życia), 
3. Schizofrenia jest nie tylko chorobą ale także doświadczeniem osoby i jej najbliższych, 
4. Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną (choć czynniki genetyczne mają wpływ na podatność na zachorowanie), 
5. Schizofrenia nie jest chorobą nieuleczalną (choć niektóre osoby chorują całe życie), 
6. Są osoby chorujące na schizofrenię – nie ma „schizofreników” (można dostrzec zdrowe i chore aspekty funkcjonowania u każdej chorej osoby), 
7. Chorujący na schizofrenię nie przestaje być człowiekiem, osobą, obywatelem – jak każdy z nas, 
8. Chorujący na schizofrenię nie zagrażają innym bardziej niż osoby zdrowe:

„Większość czynów agresywnych i zabronionych przez prawo dopuszczają się zdrowi, a nie chorzy. Względna częstość czynów przeciw zdrowiu i życiu w grupie chorych na schizofrenię nie jest znacząco większa niż w populacji ogólnej(…) Osoby chore przeżywają najczęściej poczucie zagrożenia, wycofują się, a ryzyko samobójstwa znacznie przewyższa ryzyko agresji z ich strony”. (de Barbaro, Ostoja-Zawadzka, Cechnicki, 2005) 
9. Chorujący na schizofrenię oczekują szacunku, zrozumienia i pomocy, 
10. Schizofrenia rzuca światło na pytania egzystencjalne wspólne chorym i zdrowym. 


Jak pomóc osobie w kryzysie? Jak zareagować w sytuacji spotkania osoby w kryzysie? Nie wiem czy istnieje jedyny słuszny sposób reakcji – każda sytuacja, podobnie jak każdy z nas, jest specyficzna i wyjątkowa. Wydaje się, że bezpieczeństwo, szacunek, godność, podmiotowość, empatia, odruch i instynkt serca mogą być cennymi drogowskazami. Pamiętam scenę zaobserwowaną na przystanku autobusowym we wczesnych godzinach porannych. Zima oraz szczypiący policzki mróz uporczywie dawały się we znaki. Na przystanku przysiadł mężczyzna. Sprawiał wrażenie zdezorientowanego i zagubionego. Odruchowa reakcja stojącej obok kobiety bardzo mnie poruszyła. „Proszę Pana jest zimno, nie może Pan tu zostać. Czy jest ktoś kogo chciałby Pan powiadomić? Pomogę Panu znaleźć bezpieczne miejsce”. Czasem nawiązanie kontaktu i zawiadomienie bliskich lub innej formy pomocy może być reakcją ratującą zdrowie i życie.


W momencie wystąpienia kryzysu pojawia się wiele trudnych i intensywnych emocji takich jak:
lęk, niepokój, smutek, bezradność, poczucie beznadziejności, odrzucenia, dezorientacji czy zagrożenia.

W takich momentach szczególnie istotna i pomocna może być:
  • Akceptacja („masz prawo przeżywać kryzys”, „to nie Twoja wina”, „nie ma nic złego w proszeniu o pomoc”).
  • Uznanie cudzego doświadczenia - zrozumienie i odzwierciedlanie emocji („widzę i słyszę, że cierpisz/boisz się/złościsz/ jest ci smutno/ trudno”, „widzę Twoje cierpienie, współczuję Ci i jest mi przykro”).
  • Zadbanie o poczucia bezpieczeństwa (nazywanie tego co dzieje się tu i teraz, opisanie możliwych działań tj. telefon do bliskich, wezwanie służb ratunkowych).


Niekiedy w chwilach kryzysu osobom cierpiącym trudno jest określić swoje potrzeby i poprosić o wsparcie nawet jeśli są to nasi bliscy. Na jednym z blogów poświęconych tej tematyce zapytano osoby zmagające się z kryzysem psychicznym o to, co chciałyby usłyszeć w chwili zwątpienia. Przedstawiam wybrane wypowiedzi:
  • “Nie jesteś sam.”
  • “Jest dla Ciebie nadzieja. Jesteś wartościowym i cennym człowiekiem.”
  • “Nie rozumiem w pełni Twojej choroby. Ale nadal jesteś ważny.”
  • “Trudno mi Cię zrozumieć, ale widzę Twoje cierpienie. Współczuję Ci i jest mi przykro.”
  • “Zawsze możesz ze mną porozmawiać, wypłakać się. A gdy nie możesz mówić, bo boli za bardzo, po prostu będę obok.”
  • „Będę razem z Tobą, gdy choroba będzie Cię osaczała.“
  • “Jestem przy Tobie, więc się nie martw i płacz do woli.”
  • “Próbuję zrozumieć jak się czujesz.”
  • “Będę z Tobą i pomogę Ci walczyć.”
  • “Wiem, że te smutne chwile i złe słowa to tylko choroba, a nie twoja dusza. Pokonamy to razem.”
  • “Radzisz sobie najlepiej jak potrafisz, jesteś dzielny.”
  • “Wierzę ci, że nie zmyślasz.”
  • “To nie twoja wina.”
  • “Nie ma nic złego w proszeniu o pomoc.”
  • “Jesteś światu potrzebny. Nawet jeśli teraz nie potrafisz tego dostrzec.”
  • “Nie jesteś porażką.”
  • “Jesteś silny w swojej słabości.”

Należy pamiętać, aby nie obiecywać niczego, czego nie można spełnić i wyrażać to, co jest szczere i pozostaje w zgodzie z Tobą. Czasami pełna akceptacji i zrozumienia obecność oraz uważność są czymś bezcennym.

Miejsca, w których można uzyskać wsparcie lub informacje:



Źródła:

- Amelia Gruszczyńska „Co potrzebuje usłyszeć osoba z diagnozą zaburzenia psychicznego w chwili zwątpienia” blog : porcelanoweaniołki.pl

- de Barbaro, B., Ostoja-Zawadzka, K., Cechnicki, A. (2005). Możesz pomóc. Poradnik dla rodzin pacjentów chorych na schizofrenię i zaburzenia schizotypowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

- Gilliland Burl, James Richard. (2010). Strategie interwencji kryzysowej. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA.



Ewelina Wiśniewska